Ortaklığın Giderilmesi (İzale-i Şuyu) Davası
Ortaklığın giderilmesi veya diğer ifadeyle İzale-i Şuyu Davası, Paylı veya elbirliği mülkiyetine konu taşınır veya taşınmazlarda ortaklar arasındaki paydaşlığa son veren bir dava türüdür.
Ortaklığın giderilmesi davasını açma hakkı paydaşlara aittir. Paydaşlardan biri veya birkaçı tarafından tüm paydaşlara karşı ortaklığın giderilmesi davası açılır. Tüm ortakların karşı taraf olarak gösterilmesi zorunludur. Bu nedenle paydaşlar arasında zorunlu dava arkadaşlığı söz konusu olur.
Paylı mülkiyet,Türk Medeni Kanunu madde 688’de “Paylı mülkiyette birden çok kimse, maddî olarak bölünmüş olmayan bir şeyin tamamına belli paylarla maliktir. Başka türlü belirlenmedikçe, paylar eşit sayılır. Paydaşlardan her biri kendi payı bakımından malik hak ve yükümlülüklerine sahip olur. Pay devredilebilir, rehnedilebilir ve alacaklılar tarafından haczettirilebilir” şeklinde düzenlenmiştir.
Elbirliği ile mülkiyet ise madde 701’de “Kanun veya kanunda öngörülen sözleşmeler uyarınca oluşan topluluk dolayısıyla mallara birlikte malik olanların mülkiyeti, elbirliği mülkiyetidir. Elbirliği mülkiyetinde ortakların belirlenmiş payları olmayıp her birinin hakkı, ortaklığa giren malların tamamına yaygındır” olarak ifade edilmiştir.
Miras ile intikal eden haklar üzerinde paylaştırma talebinde bulunmadıkça elbirliği mülkiyeti kurulur. Aynı Kanunu’nun 703. hükmü gereği elbirliği ile mülkiyet, malın devri, topluluğun dağılması veya paylı mülkiyete geçilmesiyle sona erer.
Elbirliği mülkiyetine tabi taşınmazın ortağının alacaklısı İcra ve İflas Kanunu’nun 121. hükmü gereğince ortaklığın giderilmesini talep edebilir. Ancak bunun için İcra Hukuk Mahkemesinden yetki belgesi alınmalıdır.
“Aynen Taksim” ve “Satış Suretiyle” Ortaklığın Giderilmesi şeklinde iki yöntem bulunmaktadır.
Aynen Taksim Suretiyle Ortaklığın Giderilmesi
Türk Medeni Kanunu’nun 699. maddesinde paydaşların paylaşmada anlaşamaması durumunda sadece paydaşlardan birinin istemi üzerine hâkim, malın aynen bölünerek paylaştırılmasına, bölünen parçaların değerlerinin birbirine denk düşmemesi hâlinde eksik değerdeki parçaya para eklenerek denkleştirme sağlanmasına karar verir.
Ortak malın paydaşlardan birinin istemi üzerine aynen paylaştırılması için öncelikle hâkim aynen taksim şartının varlığını araştırmalıdır.
Madde 699/3.gereğince ortaklığın giderilmesi davalarında malın aynen paylaştırılabilmesi için bölme isteminin durum ve koşullara uygun görünmesi ve paylı malın önemli bir değer kaybına uğramadan bölünmesinin mümkün olması gerekir.
Aksi halde açık arttırma yolu ile satışa gidilecektir. Kat mülkiyetinin kurulması mümkün olan bir taşınmazda ortaklığın satış suretiyle giderilmesine hükmolunamaz. Paydaşların tamamının rıza göstermedikleri durumda malın bir bölümü paylı mülkiyete tabi olamaz.
Satış Suretiyle Ortaklığın Giderilmesi
Hâkim, taşınmazın aynen taksimi mümkün olmadığı hallerde açık arttırma yolu ile satış suretiyle ortaklığın giderilmesine karar verir. Taşınmaz malın satışı, satış memurluğu veya icra dairesi tarafından yapılır.
Açık arttırma yolu ile satışın sadece ortaklar arasında yapılabilmesi için tüm paydaşların muvafakati gereklidir.
Dava konusu taşınmaz üzerinde bütünleyici parçalar söz konusu ise bunların da arzla birlikte satılması gerekmektedir. Ancak bütünleyici parçalar üzerinde bir veya birkaç paydaşa ait olduğuna dair tapuya şerh verilmişse veya tüm paydaşların muvafakati sağlanmışsa ve söz konusu bütünleyici parçalar taşınmazın değerini arttırıyor ise değer artışının belirlenmesi için dava tarihinden itibaren arzın ve bütünleyici parçaların değerinin ayrı ayrı tespit edilmesi gerekmektedir.
Satış sonunda elde edilen değerin paylaştırılması da oranlar esas alınarak gerçekleştirilir. Bütünleyici parçaya karşılık gelen değer, söz konusu parçanın sahibi olan paydaşa verilir, artan değer ise paydaşlar arasında payları oranında paylaştırılır.
Ortaklığın Giderilmesi Davasında Görevli ve Yetkili
Ortaklığın giderilmesi davasına taşınmazın bulunduğu yerin Sulh Hukuk Mahkemesi bakacaktır.