Hangi Davalar Yönünden Arabuluculuk Dava Şartıdır?
1-İşe İade Davaları
İşe iade davaları, iş güvencesine tabi iş yerlerinde, iş sözleşmesinin geçerli nedenle feshedilmediği iddiasıyla feshin geçersizliğinin tespiti ve işçinin işe iadesi talepli açılan davadır. İşçi, iş akdi feshedildikten sonra işe iade davası açmadan önce uyuşmazlığın arabuluculuk yoluyla çözülmesi için arabulucuya başvurmak zorundadır. İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde işe iade talebiyle, arabulucuya başvurmak zorundadır. Burada önemli olan fesih bildiriminin tebliğ tarihidir. Fesih ileri bir tarih olsa bile tebliğ tarihinden itibaren 1 aylık sürede arabulucuya başvurulması gerekir. Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamaması hâlinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren, iki hafta içinde iş mahkemesinde dava açılması gerekir.
Arabulucuya başvurmaksızın doğrudan dava açılması sebebiyle davanın usulden reddi hâlinde ret kararı taraflara re’sen tebliğ edilir. Kesinleşen ret kararının da tebliğinden itibaren iki hafta içinde arabulucuya başvurulabilir. (İş Kanunu m. 20/1).
Tarafların, arabuluculuk görüşmeleri sonunda işçinin işe başlatılması konusunda anlaşmaları hâlinde;
– İşe başlatma tarihini,
– Ücret ve diğer hakların parasal miktarını ve
– İşçinin işe başlatılmaması durumunda tazminatın parasal miktarını
belirlemeleri zorunludur. Aksi takdirde anlaşma sağlanamamış sayılır ve son tutanak buna göre düzenlenir. İşçinin kararlaştırılan tarihte işe başlamaması hâlinde fesih geçerli hâle gelir ve işveren sadece bunun hukuki sonuçları ile sorumlu olur. (İş Kanunu m. 21/5)
Asıl işveren / alt işveren ilişkisinin varlığı hâlinde işe iade talebiyle arabulucuya başvurulduğunda, anlaşmanın gerçekleşebilmesi için işverenlerin arabuluculuk görüşmelerine birlikte katılmaları ve iradelerinin birbirine uygun olması gerekir. (İş Mahkemeleri Kanunu m. 3/15)
2-İşçi İşveren İlişkisinden Doğan Alacaklar
Kıdem Tazminatı : Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için aynı işverenin işyerlerinde en az 1 yıl çalışmak gereklidir. Kıdem tazminatı hakkı elde ettiği halde, alacağını işverenden alamayan işçi öncelikle arabulucuya başvurarak uyuşmazlığın giderilmesini talep etmek zorundadır.
İhbar Tazminatı : İhbar tazminatı alacağına hak kazanılıp kazanılmadığı, tazminatın miktarı ve ödeme şekli nedeniyle işçi ile işveren arasında çıkan uyuşmazlıklar için dava açılmadan önce arabulucuya başvurulması zorunludur.
Fazla Çalışma Ücreti : Fazla çalışma işçinin işyerinde haftalık 45 saati aşan çalışmalarıdır. İşveren, haftalık 45 saati aşan her saatlik çalışma için normal saat ücretinin
% 50 fazlasını fazla çalışma ücreti ödemek zorundadır. Fazla çalışma ücreti alacağı için de iş mahkemesinde dava açmadan önce arabulucuya başvurulması zorunludur.
Yıllık ücretli izin, normal çalışma ücreti, genel tatil ücretleri, milli ve dini bayram tatil ücretleri için de dava açmadan önce arabulucuya başvurulması zorunludur.
Arabuluculuğa Başvuru Zorunluluğu Olmayan Davalar:
7036 sayılı Kanun’un 3. maddesinin 3. Fıkrası:
“İş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat ile bunlarla ilgili tespit, itiraz ve rücu davaları hakkında birinci fıkra hükmü uygulanmaz.” hükmünü içermektedir. Bu nedenle bu uyuşmazlıklarda arabuluculuğa başvurmadan doğrudan iş mahkemesinde dava açılabilir.