HUKUKA AYKIRI DELİL
Ceza yargılamasında amaç, maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasıdır. Maddi gerçeğin ortaya çıkarılması ve suçun oluştuğu iddia edilen olayın tüm yönleri ile aydınlatılmasını sağlamak amacıyla, ceza muhakemesinde “delil serbestisi” ve “vicdani delil sistemi” kabul edilmiştir. Bu nedenle bir ceza uyuşmazlığı her türlü delille ispat edilebilir. Ancak bunun istisnası hukuka aykırı delil(yasak delil)dir.
CEZA MUHAKEMESİ KANUNU
Madde 217 – (1) Hâkim, kararını ancak duruşmaya getirilmiş ve huzurunda tartışılmış delillere dayandırabilir. Bu deliller hâkimin vicdanî kanaatiyle serbestçe takdir edilir. (2) Yüklenen suç, hukuka uygun bir şekilde elde edilmiş her türlü delille ispat edilebilir.
Madde 206/2 – Ortaya konulması istenilen bir delil aşağıda yazılı hâllerde reddolunur:
- a) Delil, kanuna aykırı olarak elde edilmişse.
- b) Delil ile ispat edilmek istenilen olayın karara etkisi yoksa.
- c) İstem, sadece davayı uzatmak maksadıyla yapılmışsa
Delillerin hukuka uygun elde edildiğini ispat külfeti, delil toplama yetkisine sahip makamlarındır. Bu makamlar, delillerin hukuka uygun elde edildiğini ispatlayamıyorsa veya dosya kapsamından bir delilin hukuka uygun elde edildiği, her türlü şüpheden uzak bir biçimde anlaşılamıyorsa, o delil hukuka aykırı elde edilmiş kabul edilmelidir.
Delil yasakları; delil elde etme ve değerlendirme yasakları olarak ikiye ayrılmaktadır. Delillerin elde edilme şekline ilişkin yasaklara delil elde etme yasakları hukuka uygun olarak elde edilmiş bulunsa bile bir delilin yargı mercilerince ortaya konulup değerlendirilebilmesine ilişkin yasaklara ise delil değerlendirme yasakları denilmektedir.
İfade alma ve sorgunun yasak usullerle gerçekleştirilmesi, tanıklıktan çekinme hakkı olanlara bu hakkın hatırlatılmaması, aramanın herhangi bir karara dayanmadan yapılması, ses veya görüntülerin montajlanması delil elde etme yasağına; tanıklıktan çekinen şahidin önceki ifadelerinin okunamaması, iletişimin denetlenmesi sırasında tesadüfen elde edilen delillerin CMK’nın 135/6. maddesinde sayılanlar dışındaki bir suçun soruşturma ve kovuşturulmasında kullanılamaması ise delil değerlendirilmesi yasaklarına örnek olarak gösterilebilir.
Hukuka aykırı delillerde aslında delilin kendisi yasak değildir. Yalnızca elde edilme yöntemi hukuka aykırı olduğundan vakıanın aydınlatılmasında kullanılması yasaklanmıştır. Bu nedenlerle özellikle soruşturma aşamasında delillerin elde edilme şekli önem arz eder, suç şüphesi altında olan şahıslar hukuka aykırı delillere itiraz etme haklarını kullanmalıdır.